ადამიანის უნიკალურობის და ინდივიდუალობის მიუხედავად, შეიძლება მათი დაჯგუფება და დახასიათება იმის მიხედვით თუ  სად ათავსებენ წარმატება-წარუმატებლობის მიზეზს და ამის საფუძველზე შეგვიძლია ვივარაუდოთ, თუ როგორ მოიქცევა თითოეული, იბრძოლებს მიზნისთვის თუ ბედს დამორჩილდება.

ადამიანის ერთ-ერთი, ბაზისური მოთხოვნილება სოციალურ სამყაროში სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის (აფილაციის) მოთხოვნილებაა. ნებისმიერი, სასურველი თუ არასასურველი, შედეგი გარესამყაროსთან, სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის პროცეში დგება. ვიღებთ გამოცდილებას, ვფიქრობთ, ვგეგმავთ თუ როგორ უნდა მოვიქცეთ მიზნის მისაღწევად(ან არა) ვხარჯავთ ენერგიას, რომლის „საფასურად“ სასურველ შედეგს უნდა მივაღწიოთ. ხშირად ასე არ ხდება, ხშირად შედეგი არასასურველი ან საზიანოცაა.თუმცა როგორიც არ უნდა იყოს ეს შედეგი, აისახება პიროვნებაზე გამოცდილების სახით.  

ფსიქიკური წონასწორობის, პიროვნული მთლიანობის შესანარჩუნებლად ადამიანები მრავალფეროვან მეთოდებს მიმართავენ.  
ჯულიან როტერმა   გამოყო ადამიანთა ორი ტიპი და ამ დაყოფას საფუძვლად „კონტროლის ლოკუსი“ დაუდო. იმის მიხედვით თუ სად ვათავსებთ მოსალოდნელი შედეგის კონტროლის შესაძლებლობას, გამოიყოფა ექსტერნალურად და ინტერნალურად ორიენტირებული ადამიანები. ინტერნალები ძირითადად საკუთარ თავზე იღებენ პასუხისმგებლობას იმ ცვლილებების, შედეგების გამო, რაც მათ ცხოვრებაში, მათ ირგვლივ ხდება. ინტერნალები შედეგს განიხილავენ, როგორც მათი ქცევის, ხასიათის, უნარების შესაბამის ფაქტორს.
ექსტერნალები იგივე შედეგებზე საუბრისას პასუხისმგებლობას გარესამყაროს, გავლენიან სხვებს, შემთხვევითობას აკისრებენ და თვლიან, რომ როგორც მათი წარმატება ისე წარუმატებლობაც შემთხვევის ბრალია და არა მათი განსაკუთრებული მონდომების ან პასიურობის.  
თუკი ინტერნალობა ზოგადად უფრო დადებით მოვლენად იყო მიჩნეული, ფ.ჰაიდერის მიერ გამოყოფილმა სტაბილობა-ვარიატულობის პარამეტრმა სურათი გარკვეულწილად შეცვალა. ამ ორი კომპონენტის კომბინაციით ექსტერნალობა_ინტერნალობასთას მიიღება:   სტაბილური ინტერნალი, ვარიატული ინტერნალი, სტაბილური ექსტერნალი და ვარიატული ექსტერნალი. სტაბილური ინტერნალი თვლის, რომ ნებისმიერი მოვლენა,შედეგი მისი უნარების შესაბამისია.წარუმატებლობის შემთხვევაში ის მიიჩნევს,რომ მას არ აქვს წარმატების მისაღწევად საჭირო უნარ-შესაძლებლობა და შესაძლოა ხელი ჩაიქნიოს. ვარიატული ინტერნალი წარუმატებლობის მიზეზად არასაკმარის მონდომებას მიიჩნევს. აქედან ჩანს, რომ ვარიატული ინტერნალი წარუმატებლობას არ შეეგუება და მომავალში მეტ მონდომებას გამოიჩენს შედეგის მისაღწევად, რასაც სტაბილურ ინტერნალებზე ვერ ვიტყვით. სტაბილური ექსტერნალი თვლის, რომ შედეგი გადასაწყვეტი ამოცანის სირთულის შესაბამისია. ვარიატული ექსტერნალი კი შედეგს შემთხვევითობას მიაწერს.
როტერის მიერ განხილული ეს ტიპები ადამიანის ზოგად ორიენტაციას გულისხმობდა და   არ იყო გათვალისწინებული სხვადასხვა სიტუაციაში მათი გამოვლენის ხარისხი. პრობლემის დასაძლევად ბეხტერეევის სახელმწიფო ინსტიტუტში შეიმუშავეს სუბიექტური კონტროლის სკალა.ამ სკალით ადამიანის დიაგნოსტირება შვიდი ასპექტით ხდება.მიღებული შედეგების საფუძველზე ადგენენ ადამიანის ზოგად ინტერნალობას, ინტერნალობას მიღწევის სფეროში, ინტერნალობას წარუმატებლობასთან დაკავშირებით, ინტერნალობას ოჯახურ ურთიერთობებთან დაკავშირებით, ინტერნალობას საწარმოო ურთიერთობების სფეროში, ინტერნალობას პიროვნებათაშორის ურთიერთობის სფეროში და ინტერნალობას ავადმყოფობასთან დაკავშირებით.
საქართველოში როგორც როტერის ზოგადი ინტერნალობის სკალის, ისე სუბიექტური კონტროლის სკალის ადაპტაციამ აჩვენა, რომ საშუალოდ ქალები უფრო ექსტერნალები არიან, კაცები- ინტერნალები.
 როგორც წესი ეს ტიპები კონტინუუმის უკიდურეს პოლუსებს წარმოადგენს და ხშირად ადამიანები მათი მეტნაკლები გამოხატულების მიხედვით ამ უკიდურესობათა შორის რომელიმე წერტილს შეესაბამებიან. ასევე არის შემთხვევები, როცა შედეგის ობიექტური ანალიზით ხდება გამომწვევი მიზეზის გარემოზე მიწერა და ეს არ გვაძლევს იმის თქმის საშუალებას, რომ ექსტერნალთან გვაქვს საქმე და პირიქით.   ექსტერნალობა-ინტერნალობა ცნობიერებაზე ძლიერი არ არის, შესაბამისად თუ რომელიმეს უკეთესობა გვჯერა და გვნებავს მოვიქცეთ უკეთესად, ყველაფერი ჩვენს ხელშია.