ინფორმაციის უდიდესი ნაწილი სამყაროს შესახებ ადამიანს(homo verbo agens)-ლინგვისტური არხით მიეწოდება, ამიტომაც ადამიანი უფრო მეტად ცხოვრობს მის მიერ ინტელექტუალური, სულიერი, სოციალური მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად შექმნილი კონცეპტების სამყაროში, ვიდრე საგნებისა და ნივთების. ინფორმაციის დიდი რაოდენობა სიტყვით(,,თავდაპირველად იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან, და სიტყვა იყო ღმერთი”[1.3]მიეწოდება, და ადამიანის წარმატება საზოგადოებაში დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად კარგად ფლობს სიტყვას, და არა მხოლოდ მეტყველების კულტურის კუთხით, სიტყვის საიდუმლოში გარკვევის მიზნით. თუ ძირფესვიანად ჩავუღრმავდებით სიტყვას, რომელიც თუნდაც უმნიშვნელო მცნებას აღნიშნავს, შევძლებთ საგნობრივი სამყაროს შეცნობას. ორი კულტურის კავშირი კულტურათაშორისი კომუნიკაციის დროს თანაბარღირებულია და ერთიანად მნიშვნელოვანია მთარგმნელისათვის მთარგმნელობითი საქმიანობის პროცესში. კულტურათაშორისი კომუნიკაცია-როგორც ორი და მეტი კულტურის კავშირი, ერთ-ერთი არხია უცხო კონცეპტუარების(მცნება ,,კონცეპტს ”განვიხილავთ ე.კუბრიკოვას განმარტებით, როგორც ,,квант структурированного знания”. Концепты образуют концептуальные системы, репрезентирующиеся в мозгу человека. Вербальное проявление концептов в тексте позволяет с помощью методики концептуального анализа восстановить стратегию порождения и преобразования познания мира”[6. 317]შემოჭრის, ხოლო თარგმანი-შემოქმედებაა, მაგრამ შერწყმული მეცნიერულ შრომასთან.
ცნობილია, რომ ნაწარმოების მხატვრული სიმართლე არ არის ზუსტი გამეორება რეალობის, არამედ ყოველთვის სიმართლის არსში გარკვევაა. თარგმანი-ეს არის ხელოვნება ნაწარმოების ენაზე გადასვლისა. ვთარგმნოთ, მაგალითად, ნებისმიერ ენაზე ფ. დოსტოევსკის რომანი ,,ძმები კარამაზოვები"-ამბიციური განზრახვაა, ალბათ იმიტომ, რომ განათლებული მსოფლიოს მკითხველების დიდ ნაწილს წაკითხული აქვს, ან წაიკითხავს ორიგინალში რომანს, და მთარგმნელის ნებაყოფილობითი ოპონენტების რიცხვი დღითიდღე გაიზრდება. ფ. დოსტოევსკი უდიდესი მწერალია, რაც შეეხება ნაკლებად ცნობილ მწერლებს: იდეალში მთარგმნელმა არა მარტო უნდა ასახოს, არამედ ორიგინალში გადმოცემული სიმართლე უნდა გადმოსცეს. ის სიმართლეს უყურებს სხვისი თვალებით, მის წინ უკვე განხორციელებული სიმართლეა, ავტორის მსოფლმხედველობის პრიზმაში ასახული. მთარგმნელი ქმნის ახალ ნაწარმოებს.ნათარგმნი-ეს ახალი ტექსტია. ა.ნოვიკოვა წერს: ,,Каждый текст-это, определенный угол зрения на предмет и ситуацию” [7. 84], ხოლო პროფესორ ტ.ჯაფაროვს რომანის აზერბაიჯანულად მთარგმნელის სიტყვები მოჰყავს: ,,Перевод для меня ближе чем оригинал. ,,Братья Карамазовы” на родном языке-это уже факт национальной культуры и роман русского классика как-бы стал наполовину произведением азербайджанской литературы” [2. 56.].
უცხო კულტურის ახალი ელემენტები--ნებისმიერი კულტურული ფენომენები, ობივატელის ყოველდღიური აზროვნებიდან ხელოვნებამდე და ა.შ., ფიქსირდება სემანტიკურ ნიშნებად, და სემიოტიკურ მექანიზმებს წარმოადგენენ, რომელთა მთავარი ფუნქცია შეიძლება, და ექსპლიცირებული უნდა იყოს, თარგმნის პროცესში.(თუმცა შემოჭრილი სიტყვები, კონცეპტუარიისაგან განსხვავებით, ენაში მკვიდრდებიან და სრულფასოვან ენობრივ თუ სემანტიკურ შემოსილობას იძენენ. მათი ცნობა დიდ სირთულეს არ წარმოადგენს.მაგრამ ერთ პარადოქსზე უნდა შევჩერდეთ. მაგალითად, საგაზეთო სტატიაში ნახსენები ე.წ. ,,перевертыши”-ს გადმოქართულება თითქმის შეუძლებელია.სიტყვები- პალინდრომები, ერთნაირად იკითხებიან ორივე მხრიდან. მაგ: ,,шалаш”, ,,казак”. რაც შეეხება წინადადება-პალინდრომებს, ,,Азора упала на лапу Азора”, ან ,,Аргентина манит негра” [9.],ქართულ თარგმანში გრამატიკული ფენომენის სტატუსს კარგავს).
მეცნიერული ინტენციები ემპირიული მასალით დავიმოწმოთ.სრული ეკვივალენტობის მიღწევა თარგმნის პროცესში აუცილებელია თანამედროვე ცივილიზაციის პირობებში: ნამდვილად, თარგმანი როგორც პროცესი, მიმართულია სწორედ ასეთ აზრობრივ გათვლისაკენ-ყველა დონეზე, ალბათ მხატვრული თარგმანის გარდა. ის, რომ სხვა კულტურის ელემენტები თარგმანის პროცესში ნაწილობრივ, ზოგჯერ მთლიანადაც, იკარგება, საბოლოოდ აქარწყლებს იდეას სრული ენობრივი ადეკვატურობის მიღწევაზე მთარგმნელობით პროცესში(კულტურის ყველა ნიუანსი მის ენაში აისახება, რომელიც უნიკალურია და სპეციფიკურია, რადგანაც სამყაროს, და ადამიანს მასში, სხვადასხვაგვარად აფიქსირებს.მაგალითად, რუსეთში მიღებული არ არის ქალის ასაკის გამხელა, მაშინ როდესაც, ამერიკულ სინამდვილეში ეს ჩვეულებრივი მოვლენაა. არ შეიძლება რუსს ჰკითხო: მორწმუნე ხართ? ხმა ვის მიეცით?.პრინციპში ეს შეიძლება ჰკითხოთ, მაგრამ უმჯობესია ექსპერიმენტის სახე არ მისცეთ. არსებობს ეგრეთ წოდებული პრეცედენტული კონცეპტუარები, რომლებიც არ შეიძლება არ იცოდეს, ვთქვათ, რუსმა: ობლომოვი,პლუშკინი და სხვა. არ შეიძლება ადამიანს უწოდო ცხვარი, იმიტომ, რომ აუცილებლად გაგინაწყენდებათ და ა.შ).უცხოს უნივერსალური შეუთავსებელი ხასიათი ეჭვს არ იწვევს და ალბათ ამით აიხსნება პესიმისტური განწყობა უცხოს მუდმივი გაუცხოებად აღიარების.
ენა ქმნის რა განსაკუთრებულ სივრცეს, არამარტო ასახავს რეალურობას, არამედ ინტერპრეტაციას უკეთებს მას, ალბათ ამიტომაცაა, რომ ათასწლეულის მიწურულის ფილოსოფია ვითარდება სწორედ ენის გამოყენების ბაზაზე. ა. ჰაიდეგერი, ჩვენი დროის უდიდესი მოაზროვნე, ენას «ყოფიერების სახლს» უწოდებს, ამიტომაც ენათმეცნიერება, მეცნიერება ენის შესახებ, იკავებს ავანგარდულ მეთოდოლოგიურ პოზიციებს ნებისმიერი ჰუმანიტარული მეცნიერების სისტემაში, და მის გარეშე კულტურის შესწავლა შეუძლებელია.შეფერხებას კულტურათაშორისი კომუნიკაციის ადაპტაციისა, რომელიც ასე დამახასიათებელია ევროპელებისათვის, ახსნა შეიძლება მოვუძებნოთ, თუ დავეყრდნობით ევროპული კულტურის სპეციფიკის გაიდერმასეულ შეფასებას. მაგალითად, 1989 წლის გახმაურებულ ნაშრომში Hermeneutik und ontologische Differenz, სხვა კულტურის, მორიდებით რომ ვთქვათ, მიუღებლობას მეცნიერი ხსნის თვით კულტურის მრავალფუნქციურობით და მასში მოდერნისტულსა და ძველევროპული კულტურის ფორმებს შორის შეუთანხმობის აბსოლიტური უარყოფით. მეცნიერი ამკვიდრებს ასეთ ტერმინებს (moderne Ansichten) და(älteren Einsichten), რაც ნიშნავს მოდერნისტულ შეხედულებებს და ძველ ხედვას[11].
დიდი მოაზროვნე ა.გრამაში წერდა: ,,С точки зрения истории культуры, и следовательно, культурного творчества,(творчество это не надо смешивать с художественным, но можно сближать с политической деятельностью, и в этом смысле действительно правомерно говорить о ,,культурной политике”) между литературным искусством и другими формами художественного выражения(изобразительными, музыкальными, театральными и т.д.) существует определенное различие, которое следовало бы определить и уточнить теоретически. "Вербальное", словесное выражение имеет сугубо национальный, народный, культурный характер”[4, 309].
ჰანს გეორგ ჰადამერის მორგებას მოდერნისტული შეხედულებისა და ძველი ხედვის კონფლიქტის კონტექსტში ლინგვოკულტუროლოგიური კონცეპტების თარგმანის სპეციფიკურობით დავიმოწმებთ.ამა თუ იმ ენის ადეკვატური, იდეალური აღწერა იქნებოდა მისი ყველა დისკურსის აღწერა. რუსული პოეზიის გენიალური წარმომადგენელის სერგეი ესენინის შესახებ თანამედროვენი და არა მარტო, წერდნენ, რომ ყველაფერი, რაც დაკავშირებულია მის სახელთან, თითქოს გარდაცვალების, მოკვდინების, დავიწყების კანონზომიერებიდან ამოშლილია.,ის აგრძელებს სიცოცხლეს......ცოცხალია არამარტო მისი ლექსები, არამედ, ყველაფერი, რაც დაკავშირებულია ესენინთან, და ალბათ ამიტომაც -,,если в России Пушкин, –первая любовь, то Есенин ее последняя, горькая страсть. Стихи Есенина знают найзусть, и поют под гитару, даже те, кто вообще стихов не читает, потому что Есенин-не просто изумительный лирик, художник уникального феноменального дара, он-певчая душа России, ее вечняя радость и вечная боль. (Сергей Есенин. ,,Не жалею”, не зову, не плачу”) [5. 3].ს. ესენინი მის საბედისწერო ,,Поехать в Персию” წერდა, ისე, რომ ნამყოფიც არ იყო სპარსეთში. 1924 წელს პოეტი არ იყო საუკეთესო ფორმაში, თუ საგნებს მის სახელებს დავარქმევთ. ალბათ მის აზროვნებას ბანალური ლტოლვა სიამოვნებების მიღებისაგან ასულდგმულებდა. აღმოსავლეთი მის ცნობიერებაში ასოცირდებოდა სწორედ ამ გრძნობებით. ლექსების ციკლი ,,Персидские мотивы”, დაწერილი პოეტის მიერ ბაქოს შთაბეჭდილებებით, რუსულად, ორიგინალში, ასეა:
,,Лале склоняясь на шальвары
Я под чадрою укроюсь,
Глупое сердце не бейся”.
საოცარი პოეტური სილამაზეა, თუმცა ვერსია იმის შესახებ, რომ ნატანჯი პოეტი ცდილობდა ყველაფრის შეცვლას, სხვა სამყაროში გადასვლას-არ გამოვიდა, რა მივიღეთ-მხოლოდ ასე რუსი პოეტი სხვისი კულტურის სარკეში. მუზის ნებიერი პოეტი მიმართავდა რა საიდუმლოებით მოცულ ქალს, სპარსელს, წერდა:
,,Или снова, сколько не проси я
Для тебя навеки дела нет
Что в далеком имени-Россия-
Я известный признанный поэт”.
ყოველთვის პოეტი მიმართავდა სხვადასხვა ქალს, ერთი სიტყვით, იგონებდა და იგონებდა იმ სპარსეთს, რომელიც არასოდეს უნახავს. არ ერიდებოდა სპარსული პოეზიის სესხებასაც(ამტკიცებდნენ კიდეც, რომ მან ძალიან კარგად იცოდა სპარსული პოეზია მე-10-14 საუკუნის სპარსული ლირიკის ვარიანტში). მაგრამ თამამი და უჩვეულო ექსპერიმენტი სხვა სამყაროში გადასვლისა, განახორციელა სანახევროდ, საკუთარ თავიდან გაქცევა მან ვერ შეძლო. ს.ესენინის პოეზიამ ნარცისტული შეფერილობა კიდევ უფრო გაიმძაფრა(,,Руки милой-пара лебедей – В золоте волос моих ныряют”-საკუთარ ოქროსფერ თმებს უმღეროდა პოეტი). ის მის ფანტაზიის ნაყოფს-საიდუმლოებით მოცულ სპარელ ქალს რუსეთისაკენაც ეძახდა:
,,У меня в душе звенит тальянка
При луне собачий слышу лай
Разве ты не хочешь персиянка
Увидеть далекий синий край?”
პოეტმა ბაქოში ბევრი შთაბეჭდილება დატოვა, უმრავლესი მათგან ელეგიურ ხასიათს ატარებდა, თუმცა ესენინის ქმედებანი ძნელი იყო ესთეტიკურად ჩაგეთვალა. ცნობილია, რომ იმ დროისათვის მისი ბახუსთან სითამამე (пьяный бред)გადამეტებული იყო. სამწუხაროდ, უსასრულო ძიებამ შედევრებისა შედეგი ვერ გამოიღო-ასეთი რუსული ცნობიერება სხვა კულტურის ჩარჩოში, აძნელებს ს.ესენინის ლექსების თარგმნას, მაგალითად, ქართულ ენაზე.სხვა კულტურის სიმბოლური კოდის და სივრცის გაგება კულტურული კოდის ცოდნის გარეშე, თითქმის შეუძლებელია.ის, რაც გენიალურმა რუსმა პოეტმა სუბიექტურად გაუდიფერენცირებელი ემოციური ნიუანსების სპექტრით გვამცნო, მიუხედავად იმისა, რომ ქართულ ენას მრავალი საშუალება აქვს დადებითი ემოციის, სიყვარულის გრძნობის მთელი გამის გამოსახატავად, თარგმნის დროს იკარგება და ასეთი მოზღვავებული ემოციის განმუხტვად იქცევა. ქართული ესენინის სპარსული შთაბეჭდილებები რუსი პოეტის განცდებია და მეტი არაფერი-მიუხედავად გენიალური პოეტური მიგნებების შეგრძნებისა). სიცოცხლის მეორე ეტაპზე ესენინის ძიებებმა სხვა მიმართულება მიიღო და ის (,, Есенин к жизни своей отнесся как к сказке.Он Иваном-царевичем на сером волке перелетел океан, и как жар-птицу, поймал за хвост Айсидору Дункан.(Борис Пастернак”)[5. 362]მოდერნისტად მოგვევლინა, რამაც ასახვა ჰპოვა მის პოეზიაშიც-თუმცა ეს პერიოდი თავისუფალი თარგმანის სფეროა და მეცნიერულ ახსნას ნაკლებად საჭიროებს.
ს.ესენინიდან მოსაწყენ მეცნიერულ დასაბუთებამდე მივდივართ- საკმარისია თუ არა ის, რომ ნათარგმნი ტექსტი ჩავთვალოდ ნათარგმნად, და არა საკუთარ ახალ ნაწარმოებად, რომელიც ორიგინალის მოტივებზეა შექმნილი?ალბათ ბოლო ინსტანციის ჭეშმარიტების პოვნა ძნელი იქნება, და შეუძლებელიცაა კრიტერიუმების პოვნაც. ისეთ უძნელეს და რთულ სფეროში, როგორიცაა პოეტური თარგმანი. ტექსტუალური პირველადობა და მეორადობა წარმოადგენს ცვალებადობას და ამიტომაც ძნელია იმაში გარკვევა, სად მთავრდება თარგმანი(მაგალითად ზემოქმედებითი ტექსტების) და იწყება დამოუკიდებელი შემოქმედება, ყოველთვის არაა შესაძლებელი. შესაძლებელია თუ არა სრულფასოვანი თარგმნა, მაგალითად, კულტუროლოგური კონცეპტების?მაგალითად,ღვინოების,დასახელების--
ციცქა,ცოლიკაური,ხიხვი,ალადასტური,ალექსანდროული,მუჯურეთული, ჩინური,ოჯალეში,საფერავი,უსახელოური,ჩხავერი,კამური,,გრძელმტევანა,თავკვერა,ჯანი,კრახუნა,ბუდეშური,გორული,მწვანე), ნათარგმნი კონგლომერატია თუ კულტურის ფაქტი?თვალი გავადევნოთ სხვადასხვა კულტურათშორის სიტუაციაში, ვთქვათ, ქართული სადღეგრძელოების თარგმნას სამენოვან სივრცეში. საქართველოში სადღეგრძელოს გარეშე არცერთი დღესასწაული არ ტარდება, ის ფენომენია თავისი მნიშვნელობით,სადღეგრძელო-ქართული სუფრული რიტუალის(,,Необходимо подчеркнуть ярко выраженный ритуальный характер застолья, так как, все действия и церемоний, его сопровождающие, обусловлены именно таким его ритуальным характером. Непосредственный ритуализированный характер традиционных обрядов сохраняется у грузин и поныне; и ученые, изучающие народный быт и народную поэтику, не могут не считаться с местными традициями любого народа, которые часто оказываются более устойчивыми, нежели это можно предположить”[10. 317]) ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია.სადღეგრძელოების წარმოქმნის სპეციფიკა, თანმიმდევრობა მკაცრად რეგლამენტირებული და განსაზღვრულია. სადღეგრძელო რიტუალური ტექსტია.(,, То, что в разных статьях и исследованиях обозначается общим термином "ритуальный текст", (ритуал-от ,,обрядовый”), представляет весьма сложное и многообразное противоречивое явление, как по своему жанровому составу, так и по формам "творческого" процесса. Ритуальные тексты-понятие историческое. Они претерпевали и претерпевают изменения. Современные ритуальные тексты-продукт весьма длительной традиций, своими корнями уходящей в глубь истории. При изучении этого феномена мы получаем возможность, "взглянуть на жизнь наших предков их собственными глазами”[10. 317]. მისი მიზანი მეტად პროზაულის-წარსულის გახსენებაა, სადღეისო საჭირბოროტო საკითხების გადაჭრა, და საუკეთესო მომავლის განჭვრეტა. ეს რაც შეეხება ამ რიტუალის ტრადიციულ მხარეს(,,Они не покидают нашу речь, а переосмысляются, перекрашиваются под современность, приобретают другое семантическое и стилистическое обличье. Лингвисты изучают ритуальные тексты, естественно, как языковой материал. Ритуальные тексты, как мы убедились, особенно богаты жанровыми разновидностями, границы между которыми, разумеется, не всегда могут быть определены с абсолютной определенностью: своеобразны и жанры по своей композиции(в ритуальных текстах нет жесткой регламентации количества предложений и временной продолжительности), в них мы отмечаем разные композиционные приемы и принципы. В одних жанрах излюбленными являются одни композиционные приемы, в других - другие, но даже и тогда, когда в различных жанрах используется какой-нибудь один композиционный прием, то он выполняет в них далеко не одинаковые функции. В каждом жанре и его конкретных произведениях, перед нами не сумма отдельных мотивов и образов, средств и приемов, а целая художественная система. Поэтика и традиция в ритуале по-особому слиты и нерасторжимы, ибо поэтика в нем традиционно преемственна и наследуема, а традиции-поэтически материализуема”[10. 317]), პირობითად, კატეგორიულ სპექტრში გამოვჰყოფთ რამდენიმე კატეგორიის ტექსტებს(თარგმანის კუთხით).
1.ტექსტები ადეკვატური თარგმნით.
2.ტექსტები მიახლოებითი თარგმნით.
3.პრეცედენტული ტექსტები, რომლებიც არ ითარგმნებიან(სამდონიანი თარგმანი).პირველ კატეგორიას მიეკითვნება სიტყვასიტყვით ნათარგმნი, აზრის დაკარგვის გარეშე, და ესენი ეგრეთ წოდებული ადეკვატურად ნათარგმნი ტექსტების-გლობალური, ინტერნაციონალური ტექსტები.მაგალითად: მშვიდობის სადღეგრძელო-,,Тост за мир”- ,,Toast for peace”. მშობლების სადღეგრძელო-,,Тост за родителей”-,,Toast for parents”. სიყვარულის სადღეგრძელო- ,,Тост за любовь”-,,Toast for love. ” კარგი მოგონებების სადღეგრძელო-,,Тост за хорошие воспоминания”-,,Toast for good memories”. ნათესავების სადღეგრძელო-,,Тост за родственников”.-,,Toast for relatives”. მეგობრების სადღეგრძელო-,,Тост за друзей”. ,,Toast for friends”.საქართველოს სადღეგრძელო-,,Тост за Грузию”.,,Toast for Georgia”, და სხვ. ინტერნაციონალურ სადღეგრძელოებს რაც შეეხება, მაგალითად, ორენოვან სივრცეში ინგლისური ვარიანტი სადღეგრძელოსი -,,Let us always enjoy life the way we enjoy this glass of wine! ”,შესაბამისი რუსული ვარიანტი-,, Давайте всегда наслаждаться жизнью, как этим бокалом вина!”. ან მეორე მაგალითი. ,, Let us drink to the success of our project business! ” შესაბამისი,, Давайте выпьем за успех нашего дела! ”. ან ტრადიციული რუსული სადღეგრძელო ,,Выпьем за любовь! Горько! ”-შესაბამისი ინგლისური ვარიანტი ,,Let’s drink to love! Gorka!”. ამ შემთხვევაში ტექსტის ორიგინალი და ნათარგმნი აკმაყოფილებს კომუნიკაციური ეკვივალენტობის, იდენტურობის მოთხოვნას.ეს თარგმანი უზრუნველყოფს პრაგმატიულ გათვლებს მთარგმნელობითი აქტის მაქსიმალურად შესაძლებელი ექვივალენტურობის დონეზე.
მეორე კატეგორიას მივაკუთვნეთ სადღეგრძელოები, რომლებიც მიახლოებით ითარგმნება, მაგრამ ამასთან ერთად ინარჩუნებენ სემანტიკურ სამოსელს-ანუ შინაარს, თუმცა კონკრეტული დეტალები ტექსტის, როგორც კომუნიკაციური მთლიანობისა, იკარგება. მოვიშველებთ მაგალითებს ინტერნეტ-სივრციდან, რაც კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნებს იმაში,რომ ეს სადღეგრძელოებია მართლაც მიახლოებითი თარგმნით.
1).,,Слепил Бог из глины человека, и остался у него небольшой кусочек глины. - Что тебе еще слепить, человек? - спросил Бог. Человек подумал: вроде все есть - руки, ноги, голова - и сказал: - Слепи мне счастье! Но Бог, хотя все видел и все знал, не знал, что такое счастье. Дал он глину человеку и сказал: - Слепи сам себе свое счастье. За наши успехи! ” შესაბამისი ინგლისური თარგმანი: ,,God took some clay and fashioned a man, and there was a little clay left over. "What else shall I make for you?", asked God. The man thought it over, he had hands, feet, a head, what else? "Make me happiness!", he said. But God, even all-seeing and all-knowing, didn't know what this was. So, he gave the man the clay and said, "here, make your own happiness". To our success”.
2).,,Поехали два соседа на базар вино продавать. В пути сели передохнуть и перекусить. - Хорошо бы сейчас по стаканчику вина выпить! - вздохнул один. - Хорошо-то хорошо, но вино мы везем продавать и нельзя тратить, ни капли, - сказал второй. Тогда первый обшарил карманы, нашел пятак и говорит соседу: - Налей мне вина на пяточек. Тот налил ему стакан, потом вернул ему пятак и попросил: - А теперь ты мне налей. Так и ходил пятак из рук в руки, пока не опустели оба бурдюка. Два соседа захрапели хмельные и довольные торговлей. Так выпьем же за удачные сделки! ”- შესაბამისი ინგლისური ვარიანტი.: ,,Two friends were traveling to market to sell their wine. On the way, they stopped to rest and eat. "How good it would be to drink a glass of wine now", sighed one. "Good indeed", said the other. "But we are bringing this wine to sell and can't waste a single drop." The first rummaged through his pockets and found a five-kopeck coin. "Pour me five-kopeck's worth of wine", he said. His friend poured the wine and, handing him back his money, said, "Now pour me some". So the money went back and fourth until the wineskins were empty and the two friends snored drunkenly, well-satisfied with their deal. So we drink to successful transactions! ”
3).,,Сидят на том свете в раю души за столом, разговаривают, закусывают, выпивают. Один опрокинул свой кувшин, а тот пуст. "Все,- сказал он, - меня на Земле забыли". Так выпьем за то, чтобы кувшины наших ушедших близких не пустовали! ”- შესაბამისი ინგლისური ვარიანტი:,,At a table in heaven sat some souls, talking, eating and drinking. One knocked over his cup, but it was empty. "That's it", he said. "They have forgotten me on Earth."Let us drink (and remember) so that the cups of our dearly departed will never become empty”.
4).,, Настоящий мужчина - это тот, который точно помнит день рождения женщины и никогда не знает, сколько ей лет. А мужчина, который никогда не помнит дня рождения женщины, но точно знает, сколько ей лет - это ее настоящий муж. Так выпьем же за настоящих мужчин! ”შესაბამისი ინგლისური ვარიანტი:-,,A real man is the one who (always) remembers a woman's birthday, but never how old she is.But the man who never remembers her birthday, while never forgetting her age: that is a real husband!So, let us drink to real men! ” (Грузинские Тосты – http://www.irakli.ru/english/songs.html)
ზემოთჩამოთვლილი მაგალითები ორ კატეგორიის ტექსტებად გავანაწილეთ, გამოვყავით მესამეც. აღმოჩნდა ისეთი ტექსტები, რომლებიც აქტუალურია მხოლოდ გარკვეულ ქვეყნებში.სხვა ქვეყნის წარმომადგენელთათვის წინასწარი ფონური ცოდნის გარეშე თითქმის შეუძლებელია მათი აზრისა და იდეის ჩაწვდომა.რადგანაც ყველა ქვეყანას, ყველა ერს ის წარმოდგენები გააჩნია სამყაროზე, და ადამიანზე მასში, ეს ეგრეთ წოდებული გლობალური, ინტერნაციონალური ტექსტებია, რომლებიც არ ითარგმნება ადეკვატურად- (მაგალითად, რუსეთში მიღებული,,За Сталина!”, ან ანალოგიური სადღეგრძელო ,,За кровь и плоть” მიღებულია მხოლოდ საქართველოში, მაგრამ მას იშვიათად წარმოთქვამენ რუსეთშიც, ,,ჩვენ სისხლსა და ხორცს გაუმარჯოს”, უცხოენოვან სივრცეში ვერ აღიქვამენ. საქართველოში სვამენ პატრიარქის სადღეგრძელოს, რაც არაა მიღებული სხვა ქვეყნებში და ა. შ).
და ბოლოს აკაკის საყვარელი სადღეგრძელო: განსვენებული ალ. ორბელიანი ამბობს ერთ თავის თხზულებაში:,,ქართველი რომ სათესავად გავიდოდა,ჯერ რამოდენიმე მუჭს ხორბალს ასე აბნევდა ხნულში ამ სიტყვებით:ეს ღმერთს,ეს მგზავრს, ეს მტერს, ეს მოყვარეს, ეს ქვრივ-ობოლს,ეს მკვდარს, ეს თაგვს, ეს ფრინველს,ეს ამას და იმასო.ჩამოყვებოდა და ბოლოს იტყოდა, ეს მე და ჩემიანსო”(საქართველოში ასეთი სადღეგრძელოები აშკარა ფეტიშიზის სახეს ატარებენ). ჰადამარის შეხედულება უცხო კონცეპტუარის გაუცხოების საუკეთესო მაგალითად ამ სადღეგრძელოს თარგმანი გამოდგება(ზაზა ქინქლაძე ,,ქართული სადღეგრძელოები” 2003).
საინტერესოა ა.გრამშის მსჯელობა: გოეთეს ლექსები ,,в оригинале может быть понятно и полностью прочувствовано только немцем(или же тем, кто, совсем ,,онемечился”).Данте может быть понят, и прочувствован только образованным итальянцем и т.д.Напротив, статуя Микеланджело, музыкальный отрывок Верди, русский балет, картина Рафаэля, и т.д. могут быть почти непосредственно восприняты любым гражданином мира, даже таким, кому несвойствен дух космополитизма, даже тем, кто не вышел за пределы провинциализма своей страны.Тем не менее все это не так просто, как может показаться на первый поверхностный взгляд. Эстетическое чувство, которое испытывает японец, или лапландец, созерцая статую Микеланджело, или слушая мелодию Верди, несомненно чувство эстетическое. тот же японец или лапландец останется совершенно равнодушным и глух, выслушав декламацию поэтического произведения Данте, Гете, Шелли, или же оценит искусство декламатора как таковое. 0днако эстетическое чувство японца или лапландца, не будет обладать силой и глубинной того эстетического чувства, которое в тех же самых обстоятельствах испытает средний, а тем более образованный итальянец. Это значит, что рядом, а вернее- под по характеру своему, космополитическим выражением языка, музыки живописи лежит глубокая культурная сущность, более специфическая, более национальная -народная” [4.309-311].
დასკვნები შემდეგია: კლასიკოსთა ნაწარმოების თარგმნა მეტად ამბიციური განზრახვაა-დრიოს ვექტორის მიხედვით თარგმანთა გადასინჯვა,თუნდაც მეცნიერულ დონეზე, კიდევ უფრო აბსურდული. ზემოქმედებითი ტექსტები უნიკალური კულტუროლოგიური ფენომენებია და თვალის გადევნება მის მთარგმნელობით ტრანსფორმაციაზე, კიდევ უფრო გვარწმუნებს იმაში, რომ კულტურა ცნობიერების უმაღლეს გამოვლინებაა და ,,Каждое культурное явление, каждая нравственная и интеллектуальная деятельность имеет свой исторически определенный язык.Язык этот именуется также *техникой, * а иногда *структурой*.Если бы какой-нибудь литератор начал пользоваться произвольными индивидуальными речевыми оборотами(то есть стал бы *неолалистлом* в патологическом значении слова), а другие последовали его примеру(каждый используя свои собственные и тоже произвольные речевые средства) , то возникло бы вавилонское столпотворение. Одно и то же впечатление не может быть выражено языком (техникой) музыки, живописи, пластики и т.д. Это положение надо обдумать и углубить”[4. 309]. და, ჩვენს შემთხვევაში სადღეგრძელოები რიტორიკული ტექსტებია ამ მცნების, ტერმინის, იდეის მეცნიერული გაგების ჩათვლით. ადამიანი, მოაზროვნე, საკუთარი კულტურის მიგრატორი, ანუ ზემოქმედების მოხდენის მიზნით აუდიტორიაზე,ცდილობს დაარწმუნოს მსმენელი და მის ემოციურ ფონზე, გრძნობებზე და გონებაზე გათვლით მიაღწიოს სასურველ ეფექტს.
ჩვენი არჩევანის შეჩერება ზემოქმედებით(მეტ-ნაკლებად არც თუ ექსკლუზიური) დისკურსზე, იმითაც არის განპირობებული, რომ ფაქტობრივად, დისკურსი სოციალური ქცევის ფორმაა, რომელიც სოციალური სამყაროს (ცოდნების, ადამიანების, საზოგადოებრივი ურთიერთობების ჩათვლით) რეპრეზენტაციას ემსახურება. დისკურსის მეშვეობით ხორციელდება ნორმებისა და წესების დაცვაც და დარღვევაც. ზემოქმედებითი დისკურსის ანალიზს, მის მთარგმნელობითი ტრანსფორმაციების ანალიზს, სინათლის შეტანა შეუძლია ისეთ რთულ საკითხებში, როგორიცაა სოციალური და კულტურული კონტექსტის შექმნა და ცვალება, ადამიანის პიროვნების ჩამოყალიბება- განვითარების და სხვ. საკითხების შესწავლა კულტურათა კომუნიკაციების ჭრილში, სადაც ასეთი სახის კონცეპტები მედიატორის ფუნქციას ასრულებენ.
სტატიის ინფორმაციული უზრუნველყოფა განვახორციელეთ შემდეგი
ლიტერატურის გამოყენებით და მითითებით:
|