შრომითი რესურსების მართებული მართვა მათ რაციონალურ გამოყებებაში, ანაზღაურებასა და ეფექტიანობაში გამოიხატება.  როგორც ცნობილია, ხსენებული რესურსები ქვეყნის მოსახლეობის იმ მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენენ, რომელიც მოიცავს ეკონომიკაში დასაქმებულ და დაუსაქმებელ შრომისუნარიან მოსახლეობას. აღნიშნულ რაოდენობრივ შეფასებასთან ერთად, არსებითია შრომითი რესურსების ხარისხობრივი დახასიათებაც. შრომითი რესურსების მთავარი ხარისხობრივი მაჩვენებლებია მოსახლეობის სულიერი განვითარებისა (მორწმუნეთა რიცხოვნება, კულტურის მახასიათებლები, განათლება,   მ.შ. ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული ცოდნა და სხვ) და ჯანმრთელობის (ფიზიკური მდგომარეობა, საშუალო ასაკი, შობადობა და სხვ) დონეები.

 ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ კვლევაში ეკონომიკის კლასიკოსმა ადამ სმითმა ჯერ კიდევ 1776 წელს ჩამოაყალიბა ეკონომიკური თეორიის ფუნდამენტური მიდგომები შრომითი ღირებულების შესახებ, რომლებიც, ჩემი აზრით, დღესაც ინარჩუნებენ განუზომელ მნიშვნელობას შრომითი რესურსების მართებულად მართვის გაგების საქმეში.

სმითმა ჩამოაყალიბა შრომითი ღირებულების თორიის პრინციპები, რომელთა მიხედვით საქონლის ღირებულება შედგება დანახარჯებისაგან, რომლებიც, სხვადასხვა ხარჯებთან ერთად მოიცავს მუშათა ხელფასსა და კაპიტალისტის მოგებას. სმითი ღირებულებას ფაქტიურად აიგივებდა წარმოების ფასთან და იმ დროისათვის, რა თქმა უნდა, ჯერ სრულად ვერ ხედავდა გარკვეულ განსხვავებებს მათ შორის.  სმითი, ღირებულების შექმნის პროცესში თითქმის თანაბარ მნიშვნელობას ანიჭებდა შრომას, კაპიტალსა და მიწას და იდგა პროგრესული კაპიტალისტის პოზიციაზე, რომელსაც მიაჩნდა, რომ მისი საქონლის ფასი ძირითადად განისაზღვრება სხვადასხვა ხარჯებითა და საშუალო მოგებით, ხოლო ყოველ კონკრეტულ მომენტში გარკვეულწილად ასევე მოთხოვნითა და მიწოდებით. აღნიშნულ დასკვნას გარკვეული სახეცვლილებებით იმეორებდნენ სხვა ცნობილი ეკონომისტებიც დაწყებული დავით რიკარდოდან და ჟან ბატისტ სეიდან.

მომავალში, ბუნებრივია, საჭირო შრომითი მონაწილეობის შეფასებისას ეკონომიკური სისტემის განმსაზღვრელ ფასწარმოქმნაში მეტი მნიშვნელობა უნდა მიენიჭოს უფლის მართებულად ხედვასა და მოთხოვნისა და მიწოდების ფაქტორების მოქმედების როლის განსაზღვრას, ვინაიდან, პროდუქტი ან მომსახურება შესაძლებელია შეიქმნას მნიშვნელოვანი ხარჯებით, მაგრამ მათი რეალური ფასი უმნიშვნელო იყოს ხარჯებთან შედარებით, ვინაიდან, ეს პროდუქტი (მომსახურება) არავის ესაჭიროებოდეს.   ან პირიქით, უფლის ძალისხმევით, მცირე ხარჯებითაც შეიძლება შეიქმნას განუზომელი ფასისა და მნიშვნელობის შედევრები, რომლებიც მრავალ თაობებს ასაზრდოებენ –   სასწაულმოქმედი ხატი, სამკურნალო საშუალებები, კომპიუტერი, ხელოვნების ნიმუშები თუ სხვა მრავალი. ადრეულ ნაშრომებში აღვნიშნავდი უფლის ხაზის მოქმედების შესახებ მოთხოვნა–მიწოდების ურთიერთობაში და ჩემს მიერ შემოთავაზებული კონკურენციის კანონიდანაც ვლინდება, რომ, თუ უფლის ნება არ არის, ნიჭიერებით გამონოპოლიზებული კეთილსინდისიერი მეწარმეც კი არაკეთილსინდისიერი ხდება და ჭარბ არასაჭირო პროდუქციას ქმნის ან მონოპოლიური ფასების გამო აიძულებს მასობრივ მომხმარებელს უკანონო გზებს მიმართონ მასთან ურთიერთობებში.

ღირებულების კანონზომიერებების კვლევა იწყება ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მე–4 საუკუნეში არისტოტელეს მიერ, რომელმაც პირველმა დაიწყო ეკონომიკური ცხოვრების კვლევა, კერძოდ, წარმოებისა და ფასების ცვლილებებზე დაკვირვება, რამაც ჩვენამდე მოაღწია მიმოქცევის პროცესისა და სახმარი და საცვლელი ღირებულებების განსაზღვრისა და, შესაბამისად, ფულისა და ფულადი შემოსავლების საფუძვლების სახით.

პოლიტეკონომიის კოლუმბად წოდებულმა უილიამ პეტიმ მე–17 საუკუნის შუა წლებიდან განავრცო კვალიფიციური ინტენსიური კვლევა მიწათმოქმედბის რესურსების აღრიცხვისათვის, როგორც საშუალებისა შრომითი რესურსების მოწესრიგებულ მართვაში რეზერვების გამოვლენისა და სწრაფი გამდიდრებისათვის.

საზოგადოებრივად აუცილებელი შრომის კატეგორიის შემოტანით, დავით რიკარდო მე–19 საუკუნის დასაწყისიდან ანვითარებს ადრე არსებულ მიდგომებს შრომითი ღირებულების თეორიაში და მიიჩნევს, რომ საქონლის ღირებულება დამოკიდებულია იმ შრომაზე, რომელიც აუცილებელია მის საწარმოებლად და არა იმ ჯილდოზე, რომლითაც ნაზღაურდება ეს შრომა.

თუ სმითსა და რიკარდოს შრომითი ღირებულების თეორია განსაკუთრებით აღელვებთ, სეი, იხილავს რა ხელფასს, მოგებასა და რენტას, როგორც წარმოების ფაქტორებს, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს რესურსებისა და შემოსავლების მართებულ განაწილებასა და სარგებლიანობის (სახმარი ღირებულებები) შექმნის პროცესს.

ზემოხსენებულ საკითხებზე საინტერესო განზოგადებები აქვთ ქეინზს, მარშალს, მილს, მალთუსს, ვალრასს, შუმპეტერსა და სხვა ცნობილ ეკონომისტებს, რომლებიც მეტ–ნაკლებ მნიშვნელობას ანიჭებენ წარმოების, მომსახურების, მოთხოვნისა და მიწოდების სხვადასხვა ფაქტორს ეკონომიკის მართვის ეფექტიანი შედეგების უზრუნველსაყოფად, რაშიც, ჩემი აზრით, როგორც უკვე ხაზი გავუსვი, სულ უფრო მეტი მნიშვნელობა უნდა მიენიჭოს უფლის ფაქტოროს მართებულ და ეკონომიკის ქრისტიანული საფუძვლების მრავალფაქტორულ გააზრებებს.

                                                                                                          გამოყენებული წყაროები

1. A. Smith, Lectures on Justice, Police, Revenue and Arms, Oxford, 1896.
2. W. Petty, The Economic Writings, vol. 1, Cambridge, 1899.
3. D. Ricardo, The Works and Crespondence, Cambridge, 1952.
4. T. R. Malthus, Principles of Political Economy, Oxford, 1951.
5. J. Schumpeter, History of Economic Analysis, N.Y., 1954.
6. J. St. Mill, Autobiography, London, 1944.
7. ა. სმითი, კვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ, მოსკოვი, 1962 (რუსულ ენაზე).
8. უ. პეტი, ეკონომიკური და სტატისტიკური შრომები, მოსკოვი, 1940 (რუსულ ენაზე).
9. არისტოტელი, პოლიტიკა, სანქტ–პეტერბურგი, 1911 (რუსულ ენაზე).
10. ჟ. ბ. სეი, პოლიტიკური ეკონომიის ტრაქტატი, მოსკოვი, 1896 (რუსულ ენაზე).
11. ჯ. მ. ქეინზი, დასაქმების, პროცენტისა და ფულის ზოგადი თეორია, მოსკოვი, 1948, (რუსულ ენაზე).
12. ა. ვ. ანიკინი, მეცნიერების სიყმაწვილე, მოსკოვი, 1985 (რუსულ ენაზე).+