ალბათ, ხშირად გსმენიათ შემდეგი სიტყვები:„ გპირდები, რომ ვიცხოვრებთ ერთად ჭირსა თუ ლხინში, სანამ სიკვდილი არ დაგვაშორებს". ამ სიტყვების ადრესატის პოვნა საკმაოდ რთულია.
ვიმედოვნებ, ჩემ მიერ წარმოდგენილი სტატია ამ საჭირბოროტო საკითხის წარმატებით გადაჭრაში დაგეხმარებათ.
ადამიანს დაბადებიდანვე სჭირდება არსებობისათვის მეორე სხვა. მისი სწრაფვა, გვერდით ჰყავდეს ვინმე, გრძელდება მთელი ცხოვრების მანძილზე. ზრდა-განვითარებასთან ერთად კი იცვლება პრიორიტეტული პარტნიორიც. თავდაპირველად ადამიანის სოციალურ მოთხოვნილებებს აკმაყოფილებენ მშობლები, შემდეგ კი – მეგობრები. სწორედ მათთან წარმატებული კავშირის წყალობით ხდება პიროვნება ზრდასრული. მოზრდილობის ასაკში იღვიძებს ახალი ბიოლოგიური და სულიერი მოთხოვნილებები და ადამიანი ცხოვრების მუდმივი თანამგზავრის ძიებას იწყებს.
გენიალურმა ფსიქოლოგმა ერიკ ერიქსონმა მოზრდილობის პერიოდისათვის ორი მთავარი ამოცანა დასახა: ინტიმურობა და პროდუქტულობა. ფროიდმა განსაზღვრა ზრდასრულობის მოთხოვნილებები -Lieben und Arbeiten- სიყვარული და სამუშაო. აბრაჰამ მასლოუმ ცხოვრების ამ ეტაპის მოთხოვნილებები აღწერა, როგორც სიყვარული და თანაზიარობა, რომელთა დაკმაყოფილების შემთხვევაში ადამიანს კიდევ უფრო მაღალი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება შეუძლია. სხვა თეორეტიკოსებიც თანხმდებიან, რომ მოზრდილობა არის პერიოდი, როცა პიროვნული სრულყოფისათვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი წინაპირობა დარეგულირებული სოციალური ურთიერთობების ქონაა. ამდენად, მოზრდილისათვის შესაფერისი პარტნიორის ძიება მეტად მნიშვნელოვანია.
ცხოვრების მეგზურის, პარტნიორის პოვნა საკმაოდ რთულად გადასაწყვეტი პრობლემაა, რომელიც სიღრმისეულ გაცნობიერებას მოითხოვს.
ბერნარდ ლივეხუდის წიგნში ` ადამიანის ცხოვრების გზა” ვკითხულობთ, რომ ბიოლოგიურად მამაკაცი და ქალი ურთიერთშემავსებელნი არიან. საგულისხმოა, ისიც რომ მათი ერთიანობა სიცოცხლის მუდმივ განახლებას გულისხმობს. კარლ გუსტავ იუნგის მიხედვით კი, მამაკაცი და ქალი არა მხოლოდ ურთიერთშემავსებელნი არიან, არამედ სამშვინველის სიღრმეში ყოველი მამაკაცი ატარებს ქალურ კომპონენტს, ქალი კი მამაკაცურს. ქალის მამაკაცურ კომპონენტს იუნგი უწოდებს animusს-ს, მამაკაცის ქალურისას კი anima-ს. იუნგი anima-animus-ის კომპონენტებზე საუბრისას ამბობს, რომ ყოველი მამაკაცი თავის თავში დაატარებს საკუთარ ევას, ყოველი ქალი კი - საკუთარ ადამს. თითოეული მათგანი ამქვეყნად ეძებს მეორე ნახევარს, რომელიც ჰგავს საკუთარ ევას ან ადამს, რათა შეინარჩუნოს სულიერი წონასწორობა და ისწრაფოს სრულყოფისაკენ. იზრდება რა ყრმა, იღვიძებს მისი დაინტერესება საპირისპირო სქესის მიმართ, ის მასში ეძებს საკუთარ ევას ან ადამს და ცდილობს იპოვოს თავისი იდეალის შესაბამისი პარტნიორი.
მიუხედავად იმისა, რომ თითოეული პიროვნება, ისევე როგორც მასში არსებული ადამი ან ევა, ინდივიდუალურია, თეორეტიკოსები მაინც შეეცადნენ ჩამოეყალიბებინათ პარტნიორის არჩევის შესახებ თეორიები. მეცნიერები განიხილავენ პარტნიორის არჩევისას ადამიანზე ზემოქმედ ფაქტორებს.
სენტერსის ინსტრუმენტალური თეორიის მიხედვით ადამიანი პარტნიორად ირჩევს მსგავსი მოთხოვნილებების, ღირებულებების, ინტერესების მქონე ადამიანს. მსგავსების ფაქტორი დიდ კვალს ტოვებს ადამიანების ურთიერთობის ხასიათზე. დადასტურებულია ზოგადი ტენდენციაც იმის შესახებ, რომ ადამიანები პარტნიორად ირჩევენ თავისივე მსგავსი მიმზიდველობის ადამიანებს.
ინსტრუმენტალური თეორიის საპირისპირო ხედვას გვთავაზობს ვინჩის კომპლემენტარული მოთხოვნილებების თეორია. მისი მიხედვით ადამიანები პარტნიორად ირჩევენ საპირისპირო მახასიათებლების მქონე ადამიანებს, ამ გზით ისინი ავსებენ ერთმანეთს და უფრო ადვილად უმკლავდებიან ცხოვრებისეულ სირთულეებს.
საინტერესოა სოციალური გაცვლის თეორია, რომელიც ურთიერთობაში დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს პარტნიორების მიერ გაღებულ საფასურსა და ჯილდოს. საფასურში იგულისხმება ის ფიზიკური, ემოციური თუ მენტალური ძალისხმევა, რასაც ადამიანები გასცემენ კომუნიკაციის ფარგლებში. ჯილდო კი გულისხმობს ურთიერთობიდან მიღებულ საპასუხო კმაყოფილების გრძნობას, სიამოვნებას, მზრუნველობას, სიყვარულს. სოციალური გაცვლის თეორიის მიხედვით წარმატებული წყვილი შედგება იმ პარტნიორებისაგან, რომლებიც ორმხრივი ურთიერთობისაგან სასურველ ჯილდოს იღებენ.
საყურადღებოა მურშტეინის მიერ შემოთავაზებული თეორია ორ ადამიანს შორის ურთიერთობის სამი სტადიის -„სტიმული-ღირებულება-როლი”-ს შესახებ. მურშტეინის მიხედვით ურთიერთობის განვითარების თითოეულ ეტაპზე ხდება ერთმანეთის ღირსებებისა და ნაკლოვანებების გაცნობა, სხვადასხვა ფაქტორის მხედველობაში მიღება, გაფილტვრა და გადაწყვეტილების მიღება, ღირს თუ არა შემდგომი ურთიერთობის გაგრძელება. სტიმულის სტადიაზე მამაკაცი და ქალი ხვდებიან ერთმანეთს, იყალიბებენ პირველ შთაბეჭდილებას ერთმანეთის გარეგნობაზე, გონებრივ თუ სხვა მახასიათებლებზე. თუ პირველი შეხვედრა კეთილგანწყობილია, წყვილი გადადის ურთიერთობის მეორე სტადიაზე - ღირებულებების შედარებაზე. ისინი ცდილობენ გაიგონ, თანხვედრაშია თუ არა ერთმანეთის ინტერესები, ფასეულობები, შეხედულებები, მიდრეკილებები, მოთხოვნილებები. ბოლო, როლურ სტადიაზე კი შესაძლებელი პარტნიორები არკვევენ, თუ როგორ შეასრულებენ ისინი თავიანთ როლს ოჯახში, ქორწინებაში ურთიერთობისას.
ზემოთ განხილული თეორიები სხვადასხვა თვალსაზრისს აყალიბებენ იმ ზოგადი ტენდენციის შესახებ, რომლის მიხედვითაც ადამიანები აყალიბებენ თავისი მეორე ნახევრის, ევას ან ადამის ხატს.
ჩვენი აზრით, მთავარია, ადამიანმა სწორად გააცნობიეროს ის ფაქტორები, რომლებიც მას ბედნიერებას აპოვნინებს. ადამიანი, რომელიც ჯერ საკუთარ თავში ვერ გარკვეულა, ჯერ თავის შინაგან სამყაროს არ დაახლოვებია, ვერც სხვასთან ვერ შეძლებს სრულფასოვანი ინტიმური კავშირის დამყარებას.
თუმცა, არსებობს ისეთი მიდგომაც, რომელიც პარტნიორის არჩევისას არაცნობიერი ძალების ზეგავლენას უსვამს ხაზს. ფსიქოანალიტიკური თეორიის მიხედვით ბავშვობაში საწინააღმდეგო სქესის მშობელთან გამოცდილი ურთიერთობა მომავალში პარტნიორის არჩევაზე ახდენს ზეგავლენას და ადამიანები მეწყვილედ ირჩევენ თავიანთი მშობლის მსგავს პიროვნებას.
შეუძლებელია, რომელიმე ერთ თეორიაში ეძიო აბსოლუტური ჭეშმარიტება და სხვები უარყო. ჩვენი საზოგადოების ყოველი წევრი ხომ უნიკალური ინდივიდია და ამიტომ, ხშირად ამ განსაკუთრებულ შემთხვევებში ზოგადი ტენდენციის ამოცნობა ძალიან რთულია.
რომელი თეორიის ფარგლებშიც არ უნდა იპოვოს პიროვნებამ თავისი მეორე ნახევარი, ჰარმონიისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც სრულყოფილი სიყვარულის განცდაა. რობერტ სტერნბერგიც სწორედ ასეთი იდეალური სიყვარულის მოდელს გვთავაზობს. იგი თანაბარი პროპორციით შეიცავს შემდეგ სამ ბაზისურ კომპონენტს: ინტიმურობას, ვნებას და ვალდებულებას, რომელიც გულისხმობს გადაწყვეტილების მიღებას იმის შესახებ, რომ პარტნიორებს ერთმანეთი უყვარდეთ და თანაბრად პასუხისმგებლები იყვნენ ერთმანეთის წინაშე. და ბოლოს,მხოლოდ ჭეშმარიტი სიყვარული გაპოვნინებს საკუთარ ევასა და ადამს. |