მეტყველების დაწყება სულ მცირე ორი ინდივიდის ურთიერთობასთან არის დაკავშირებული. ბავშვი მეტყველებას მაშინ იწყებს, როდესაც სურს რაიმე მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება და მიზნის მისაღწევად სხვას მიმართავს. ბავშვის ამეტყველება რთული პროცესია და მშობლებისგან ძალიან დიდ ძალისხმევას მოითხოვს. ბავშვის ამეტყველება ორ ძირითად მოვლენას უკავშირდება, ესენია:
• ბავშვის მიერ გამოყენებული მოძრაობების გაგება
• ბავშვის მიერ სიტყვების წარმოთქმა
ხოლო ბავშვებში მეტყველების განვითარება სამ მნიშვნელოვან ეტაპად იყოფა:
1. მოსამზადებელი, ანუ ღუღუნის პერიოდი (2-4 თვე) _ ამ ასაკში ბავშვები დადებით ემოციებს ბგერებით გამოხატავენ და მათ არანაირი შინაარსობრივი დატვირტვა არ გააჩნიათ, ხოლო 5 თვის ასაკისათვის წარმოთქმული სიტყვები უფრო მრავალფეროვანი და დიფერენცირებულია. 7 თვისთვის კი პატარა ცალკეული მარცვლების წარმოთქმას იწყებს.
2. სენსორული მეტყველების ჩამოყალიბების პერიოდი _ ეს არის მეტყველების განვითარების მეორე ეტაპი, რომელიც 7-8 თვის ასაკიდან იწყება. პატარა ცალკეული სიტყვების უკეთ აღქმას იწყებს, აკავშირებს მათ კონკრეტულ საგნებთან. რეაგირებს გარკვეული კითხვების მიმართ და ცდილობს სიტყვების გამეორებას. ერთი წლის ასაკისთვის ბავშვს ესმის რამდენიმე ათეული სიტყვის მნიშვნელობა.
3. მოტორული მეტყველების პერიოდი _ დროთა განმავლობაში უფრო ფართოვდება ლაპარაკის გაგების უნარი. წლინახევრის ბავშვებს ესმით მთელი წინადადების შინაარსი, სიამოვნებით ათვალიერებენ ნახატებს, გულისყურით უსმენენ უფროსების მონათხრობს. 2 წლის ასაკში აინტერესებთ მარტივი მოთხრობები, ზღაპრები და წარმოთქვამენ 3-4 სიტყვისგან შემდგარ წინადადებებს.
აღსანიშნავია ისიც, რომ სანამ ენას აიდგამს ბავშვი მანამდე უნდა განუვითარდეს გაგების უნარი. თუ მშობლები სიტყვების წარმოთქმისას მიუთითებენ კონკრეტულ საგნებზე ეს ხელს შეუწყობს სწორედ გაგების უნარის ჩამოყალიბებას. ამით პატარა სიტყვების მნიშვნელობას უკეთ იგებს და ამყარებს ლოგიკურ კავშირს სიტყვასა და საგანს შორის.
ბავშვის მეტყველებისთვის დამახასიათებელი ნიშნებია კივილი და ტიტინი. კივილის საშუალებით ბავშვი ზემოქმედებს სხვებზე და იპყრობს მათ ყურადღებას. ტირილთან მიმართებაში მშობლები საკმაოდ ფრთხილად უნდა იყვნენ. როდესაც ბავშვს ტირილის შემდეგ ყველა სურვილს უსრულებენ, რათა იგი გააჩერონ, ამას მივყავართ გარკვეული ქცევის დასწავლამდე. შედეგად პატარები იაზრებენ, რომ ტირილით ისინი ყველა სურვილის დაკმაყოფილებას შეძლებენ და ამ იარაღს საკმაოდ ეფექტურად იყენებენ. თანდათან კი ტირილი და კივილი მათ სამეტყველო ენაში საფუძვლიანად მკვიდრდება. ადრეულ ასაკში ისინი მექანიკური ხასიათისაა და ბავშვი ყოველგვარი გააზრების გარეშე იყენებს მათ, ეს ეტაპი დაახლოებით 8 თვემდე გრძელდება. აღსანიშნავია ისიც, რომ ტიტინს ბავშვები იშვიათად იყენებენ, რადგანაც მათი სურვილების დაკმაყოფილება ტირილით უფრო ხშირად ხდება, ვიდრე ტიტინით. ეს უკანასკნელი სპონტანური ხასიათის მატარებელია და გაგების უნარის შეძენის შემდეგ განსხვავებულ მახასიათებლებს იძენს.
ეტაპი, როდესაც ბავშვები იწყებენ მეტყველებას არის საკმაოდ მნიშვნელოვანი მათ ცხოვრებაში. მშობლების ხელშეწყობით კი ისინი სწორად მეტყველებას სწავლობენ, რაც არის საწინდარი მათი განვითარებისა და ხელშემწყობი ფაქტორი სრულფასოვან პიროვნებად ჩამოყალიბებისა.
თუ გვსურს დავეხმაროთ ბავშვს ენის ადგმაში უნდა გავითვალიწინოთ შემდეგი ფაქტორები: ელაპარაკეთ ბავშვს ყველაფერ იმაზე, რასაც თქვენ აკეთებთ მასზე ზრუნვის პროცესში, ტანსაცმლის გახდისას უთხარით თუ რას ხდით, მიუთითეთ სხეულის ნაწილებზე, როდესაც აჭმევთ უთხარით თუ რისგან არის დამზადებული მათი საკვები. ესაუბრეთ ზუსტად და სწორად, ნუ გაამარტივებთ სიტყვებს. ბავშვებისთვის დამახასითებელია თავისებული მეტყველება, მაგალითან ისინი ძაღლს ხშირ შემთხვევაში “აუას” ეძახიან, მშობლებმა და უფროსებმა კი ამგვარი სიტყვები თავიანთ საუბარში არ უნდა გამოიყენონ და პატარებს უნდა უთხრან სიტყვის სწორი ფორმა. განვითარების ამ ეტაპზე ბავშვს სჭირდება უფროსების მრავალმნიშვნელოვანი საუბრის მოსმენა. თუ მშობლები მეტყველებენ ნელა, მონოტონურად და ბავშვისთვის გასაგებ ენაზე საუბარი არაბუნებრივი ხდება და შედეგი არის ის, რომ ბავშვი ყველა მოვლენასა თუ ფაქტზე თითქმის ერთნაირად რეაგირებს. ხშირად აჩვენეთ ბავშვებს სურათებიანი წიგნები და აუხსენით სურათზე მიმდინარე მოვლენა, დაუსახელეთ დახატული ობიექტი, უთხარით თუ რისთვის გამოიყენება ის და ეს ყველაპერი აუხსენით ისე თითქოსდა უხსნიდეთ 3 წლის ასაკის ბავშვს. მიუხედავად იმისა, რომ პატარას არ ესმის თუ რაზე ველაპარაკებით მას ამგვარი მანერით მოპყრობა ძალიან იზიდავს. ასევე არანაკლებ მნიშვნელოვანია თამაშის პროცესში ავუხსნათ დეტალები პატარას, მოვუსმინოთ მას საუბრის მომენტში და ყოველთვის გავცეთ პასუხი მის მიერ დასმულ კითხვებს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მასთან ვერბალური კონტაქტის დამყარება, როდესაც ბავშვი იწყებს ტიკტიკს და ცდილობს უფროსებთან ურთიერთობის დამყარებას. გახსოვდეთ, რომ ბავშვს არ სწირდება თქვენი კომენტარები რაიმე საქმის კეთებისას, ან მონოლოგი. მას სჭირდება მხოლოდ თქვენთან საუბარი. თუ თქვენთვის ძნელია კომუნიკაციაში შესვლა და სასურველი თემის შერცევა სულ მცირე თავს ძალა დაატანეთ და ბავშვის მიერ დასმულ კითხვებს მაინც უპასუხეთ, განსაკუთრებით მაშინ როდესაც შვილი თვითონ ცდილობს თქვენთან საუბრის გაბმას.
  ზემოთ აღნიშნულიდან ჩანს, რომ მშობლების როლი შვილის აღზრდის პროცესში ძალიან დიდია, იგი მოითხოვს სიფრთხილესა და ყურადღებას. მშობლებო გახსოვდეთ, რომ თქვენზე ძალიან ბევრი რამ არის დამოკიდებული და გულისყურით მოეკიდეთ შვილების აღზრდის პროცესს!

  გამოყენებული ლიტერატურა: azps.ru

                                        google.ge