თითქმის ყოველდღე თქვენ განიცდით ცნობიერების ღრმა ცვლილებებს: როდესაც გადაწყვეტთ, რომ თქვენი დღე დასრულდა, თქვენ განეწყობით ძილისათვის და სანამ გძინავთ, უეჭველად ხედავთ სიზმრებს. ცხოვრების მესამედს ძილში ვატარებთ,როდესაც კუნთები „პარალიზებულია~, ტვინი კი სხვადასხვა აქტივობებით არის დაკავებული.

ცირკადული რიტმები

ყველა ცოცხალი არსება განიცდის დღე-ღამის   ბუნებრივი რიტმის ზემოქმედებას. ჩვენი სხეული სინქრონიზდება დროის ციკლთან, რომელიც ცირკადული რიტმის სახელით არის ცნობილი: სისხლის წნევა, მეტაბოლური პროცესები, გულისცემის სიხშირე, სხეულის ტემპერატურა და ჰორმონალური აქტივობა შინაგანი საათის მიხედვით იცვლება. ეს აქტივობები, უმეტესწილად, დღის განმავლობაში, ჩვეულებისამებრ, შუადღით აღწევენ ცხოველქმედების პიკს და მაქსიმალურად მცირდებიან ღამით ძილის დროს. კვლევები აჩვენებს, რომ ორგანიზმში არსებული საათი ზუსტად არ ემთხვევა საათს კედელზე: გარეგანი საათის ყოველგვარი მინიშნებების გარეშე, ადამიანის შინაგანმა „ტემპის მომცემმა” დაამკვიდრა 24.18-საათიანი ციკლი. მზის ამოსვლა ყოველდღიურად გვეხმარება 24-საათიან ციკლთან შეგუებაში. მზის სინათლის შესახებ ინფორმაციას თვალით ვიღებთ, მაგრამ ცირკადული რიტმის მარეგულირებელი რეცეპტორი არ არის იგივე, რომელიც სამყაროს დანახვის შესაძლებლობას გვაძლევს ცხოველები ჩხირებისა და კოლბების გარეშეც (იხ. თავი 4) გრძნობენ სინათლეს, რაც მათ ცირკადული რიტმის შენარჩუნების საშუალებას აძლევს. ბიოლოგიურ და გარემოს საათებს შორის განსვლის გამომწვევი ცვლილებები მოქმედებს იმაზე, თუ როგორ ვიგრძნობთ თავს და როგორ მოვიქცევით. ასეთი განსვლების წარმოქმნის ყველაზე დრამატული მაგალითები ხანგრძლივი მოგზაურობების დროს ხდება. როდესაც ადამიანები გადაფრინდებიან სხვადასხვა დროის სარტყელში, მათ შეიძლება განიცადონ ე.წ. “Jet lag” ანუ დაერღვეთ დღეღამური რიტმი; ეს არის მდგომარეობა, რომელსაც ახლავს გადაღლილობა, დაუძლეველი ძილიანობა და შედეგად ძილ-ღვიძილის უჩვეულო განრიგი. “Jet lag“ თავს იჩენს, რადგანაც შინაგანი ცირკადული რიტმი ვარდება ჩვეული დროითი გარემოს ფაზიდან. მაგალითად, ჩვენი სხეული ამბობს, რომ ღამის 2 საათია და, შესაბამისად, მრავალი ფსიქოლოგიური პარამეტრის მიხედვით ფუნქციონირების ყველაზე პასიური პერიოდია, როდესაც ადგილობრივი დრო ჩვენგან შუადღის შესაბამის აქტივობას მოითხოვს. “Jet lag“ პილოტთა განსაკუთრებული პრობლემაა _ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს პილოტთა მიერ დაშვებულ შეცდომებში, რომელიც უბედური შემთხვევების მიზეზი ხდება. რა ცვლადები ზემოქმედებენ “Jet lag “- ზე? ყველაზე   მნიშვნელოვანი ცვლადია მოგზაურობის მიმართულება და გადაკვეთილ დროით სარტყელთა რაოდენობა. აღმოსავლეთისკენ მოგზაურობა მეტ “Jet lag“-ს ქმნის, ვიდრე დასავლეთისკენ, რადგანაც ჩვენი ბიოლოგიური საათი უფრო იოლად შეიძლება გახანგრძლივდეს, ვიდრე შემცირდეს, როგორც ამას აღმოსავლეთისკენ მოგზაურობა ითხოვს როდესაც ჯანმრთელი   მოხალისეები გადააფრინეს ევროპიდან აშშ-ში და უკან, ჩვეული ქცევების აღდგენა დასავლეთის მიმართულებით მოგზაურობის შემდეგ ორიდან ოთხ დღემდე გახდა შესაძლებელი მაშინ, როცა აღმოსავლეთისკენ მოგზაურობისშემდეგ ამას 9 დღე დასჭირდა.

წყარო: ფ. ზიმბარდო : „ფსიქოლოგია და ცხოვრება“