შეგხვედრიათ წარმატებაზე ორიენტირებული ადამიანი, რომელიც არაფრად აგდებს დაბრკოლებებს?  მისი კლასელების უმრავლესობა აღიარებს, რომ გულის შეტევა მას 20 წლამდე დაემართება. გავხართ ამ პიროვნებას? როგორც იცით, ზოგი ადამიანი სავსე ცხოვრებით ცხოვრობს, სხვები უფრო ნელ ტემპს ამჯობინებენ. შეიძლება დაგაინტერესოთ, რამდენად ზემოქმედებს ინდივიდუალური განსხვავებები ჯანმრთელობაზე. ერთმნიშვნელოვნად მოწმობს, რომ პასუხი ამ კითხვაზე დადებითია. განვიხილოთ რამდენიმე მათგანი. 1950-იან წლებში მაიერ ფრიდმანი (Meyer Friedman) და რეი როუზმენი   (Ray Rosenman) მიუთითებდნენ იმაზე, რასაც ადამიანები ჯერ კიდევ ანტიკური ხანიდან ვარაუდობდნენ: არსებობს კავშირი პიროვნული მახასიათებლების ერთობლიობასა და ავად გახდომის შესაძლებლობას, განსაკუთრებით, გულის კორონარულ დაავადებებს შორის. ამ მკვლევრებმა დაადგინეს ორი ქცევითი პატერნი, რომლებსაც ტიპი A და ტიპი B უწოდეს.A ტიპის ქცევითი პატერნი არის ქცევისა და ემოციების რთული პატერნი, რომელიც უკიდურეს მეტოქეობას, აგრესიულობას, მოუთმენლობას, სულსწრაფობასა და მტრულ განწყობას გულისხმობს.

A ტიპის ადამიანები ხშირად უკმაყოფილონი არიან საკუთარი ცხოვრების ძირითადი მხარეებით, უაღრესად კონკურენციულნი და ამბიციურნი და, ძირითადად, მარტოხელები არიან;

B ტიპის ქცევითი პატერნი არის ყველაფერი ის, რაც არ არის A ტიპი, ანუ ამ ტიპის ინდივიდები ნაკლებად მტრულად განწყობილნი არიან, არ უყვართ კონკურენცია და ა.შ.

ფრიდმანი და როუზმენი ამტკიცებდნენ, რომ ადამიანებს, რომლებიც A ტიპის ქცევით პატერნს ავლენენ, სხვებთან შედარებით გაცილებით უფრო ხშირად აწუხებთ გულის დაავადებები(Friedman& Rosenman, 1974; Jenkins,1976).

გამოკვლევებში დიდი ყურადღება ეთმობა ინდივიდებს, რომლებიც ხასიათდებიან A ტიპის ქცევითი პატერნით. გამოკვლევების მიხედვით აღმოჩნდა, რომ A ტიპის ქცევა გულის დაავადებებთან

ერთად ბევრ სხვა თანმდევ ავადმყოფობასთანაა დაკავშირებული. ამჟამად კვლევები A ტიპის ქცევითი პატერნის იმ სპეციფიკური ელემენტების გამოვლენაზეა ფოკუსირებული, რომლებიც ყველაზე ხშირად აყენებენ ადამიანებს საფრთხის წინაშე. პიროვნული მახასიათებლებიდან ყველაზე მეტი ტოქსიკურობით მტრულიგანწყობა გამოირჩევა. მტრულმა განწყობამ შეიძლება ჯანმრთელობაზე ზემოქმედება მოახდინოს როგორც ფიზიოლოგიურად _ იწვევს რა სხეულის სტრესული რეაქციების ქრონიკულ ზეაგზნებადობას, ისე ფსიქოლოგიურად _ იწვევს რა მტრულად განწყობილ ადამიანებში ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებას და სოციალური მხარდაჭერისაგან თავის არიდებას. სასიხარულოა ის ფაქტი, რომ ბიჰევიორალური თერაპია A ტიპის ქცევითი პატერნის შესასუსტებლად, უმრავლეს შემთხვევაში წარმატებული იყო. თუ საკუთარ თავში მტრულ განწყობას აღმოაჩენთ, საკუთარი ჯანმრთელობის დასაცავად ამ ტიპის ჩარევას უნდა მიმართოთ. ზემოთ აღნიშნული ტიპი A და მისი საწინააღმდეგო ტიპი B მკვლევრებმა ქცევასა და გულის კორონარულ დაავადებებს შორის კავშირის ასახსნელად შექმნეს. ცოტა ხნის წინ მკვლევრებმა მიუთითეს, რომ კიდევ ერთი, C ტიპის ქცევათა პატერნი, საშუალებას მოგვცემს ვიწინასწარმეტყველოთ, რომელ ინდივიდებს აქვთ კიბოთი დაავადების მეტი ალბათობა, ან ვისთან უფრო სწრაფად განვითარდება ეს ავადმყოფობა (Eysenck, 1994; Temoshok & Dreher,1992).. ქცევის  C ტიპი გულისხმობს ისეთი თვისებების

არსებობას, როგორებიცაა: გულისხმიერება, სიმტკიცე, ან საკუთარი თავის მსხვერპლად გაღება, თანამშრომლობა და სხვათა გულის მოგება, მორიდებულობა, მოთმინება, ავტორიტეტებისადმი მორჩილება და უარყოფითი ემოციების, განსაკუთრებით, ბრაზის არგამოვლენა. C  ტიპის ქცევით პატერნს არ შეესატყვისება “მებრძოლი სული”, რომელმაც შეიძლება ხელი შეუწყოს კიბოს, ან სხვა რომელიმე სერიოზული ავადმყოფობის მიმდინარეობის შენელებას. “მებრძოლი სულის” ზემოქმედება მკვლევრებმა აღმოაჩინეს შიდსით დაავადებულ პაციენტებთან. ინდივიდები, რომლებიც საკუთარი სიკვდილის გარდაუვალობას არ ეგუებოდნენ, უფრო მეტხანს ცოცხლობდნენ, ვიდრე ისინი, ვინც ბედს შეეგუა ზოგადად, C ტიპის ინდივიდებისათვის დამახასიათებელი “პასიური მიღება” ავადმყოფობისადმი საუკეთესო მიდგომა არ არის.

   ოპტიმისტები წარუმატებლობას გარეგან მიზეზებსა და არასტაბილურ ცვალებად მოვლენებს მიაწერენ. დაძლევის ეს სტილი ძლიერ გავლენას ახდენს ოპტიმისტთა კეთილდღეობაზე. მკვლევრებმა დაამტკიცეს ოპტიმიზმის გავლენა იმუნური სისტემის მოქმედებაზე. ოპტიმისტ ადამიანებს ავადმყოფობის ნაკლები ფიზიკური სიმპტომები აქვთ, უფრო სწრაფად ახერხებენ გარკვეული ავადმყოფობებისგან გამოჯანმრთელებას, ზოგადად უფრო ჯანმრთელები არიან და უფრო მეტხანს ცხოვრობენ.

 დადებითი სამომავლო პერსპექტივები სხეულზე ქრონიკული სტრესის ზემოქმედების შემცირებაში დაგეხმარებათ და სასარგებლო ქცევების განხორციელების ალბათობას გაზრდის.

( ფ.ზიმბარდო : "ფსიქოლოგია და ცხოვრება". )