„...თუ რამე გვჭირია ყოვლის უწინარეს, აქტიური ხასიათია ჩვენთვის საჭირო“

 ანუ თქვენ იცით, რას ნიშნავს coach? ან coaching?

ბოლო დროს უამრავი პროფესია და უამრავი ტერმინი შემოვიდა ინგლისურიდან. ბევრმა არც კი იცის დანიშნულება და მნიშვნელობა, მათ ფუნქციებსა და როლებს კი ინტუიტურად ვხვდებით, მაგრამ რას გულისხმობს, არ ვიცით. მაგალითისთვის:  CFO, HR, coach და უამრავი სხვა. ჩემთვის ყველაზე ახალი ტერმინი coach-ი იყო. მისი მნიშვნელობა კი ლექციებიდან გავიგე. ამიტომ, მინდა ყურადღება coach-ის მნიშვნელობაზე შევაჩერო. ვინაიდან მიმაჩნია, რომ ეს ისაა, რაც ქართველებს ძალიან სჭირდებათ. დიმიტრი უზნაძე ამბობდა:“ქართველს აკლია დაჟინებითი მისწრაფება, ერთხელ დასახული მიზნის განხორციელებისაკენ,რომელსაც ვერავითარი დაბრკოლება და სიძნელე ვერ სპობს; მუდმივი, დაუღალავი შრომის უნარი, თავდავიწყებითი ჭაპანის წევა… პატარა საქმეების ისეთივე სერიოზულობით კეთება, როგორც დიდი საქმეებისა… პატარა საქმეები ჩვენს გულს არ ანთებენ და უამისოდ კი ჩვენი ნება არ იძვრის; დიდი საქმეები კი გვაფეთქებენ, მაგრამ გული მანამდე ცივდება, სანამ საქმე სრულქმნის დონეს მიაღწევდეს“.  

 იქნებ coaching-ია გამოსავალი?! რამეს შეუძლია კი ამ ნაკლოვანებების გამოსწორება?!  

საინტერესოა, თქვენ იცით, რას ნიშნავს coach? ან coaching?  

 თავიდან დავიწყოთ: სიტყვა coach (გერმ. Kutscher) ინგლისურიდან მოდის და ქართულად, როგორც მეეტლე ითარგმნება. სახელწოდების წარმოშობა კი უნგრული „Kocz szeker“-ს უკავშირდება, რაც  ეტლს Kocz-იდან ნიშნავს. ეს ადგილი გიორსა და ბუდაპეშტს შორის მდებარეობს, სწორედ იქ მზადდებოდა ინგლისის სამეფო ოჯახისთვის ეტლები.  

70 იანი წლების მიწურულსა და 80 იანი წლების დასაწყისში ამერიკაში, მენეჯერები coaching-ის მიზანსა და განვითარებაზე ორიენტირებული თანამშრომელთა მმართველობისთვის იყენებდნენ. ეს იმდროისთვის ახალი იყო და მუშაობის პროცეში ფსიქოლოგიაში დაგროვილი ცოდნა აქტიურად ინერგებოდა.  

 80 იანი წლების შუა პერიოდიდან უფრო გაიზარდა coaching-ზე მოთხოვნა და ეს კარიერის, მმართველი ძალების განვითარებისთვისა და მენტორული პროგრამებისთვის გამოიყენებოდა, ანუ ასაკში შესული, გამოცდილი თანამშრომლები კონსულტაციას უწევდნენ ახალგაზრდებს.  

იმ დროს, როცა ამერიკულ ორგანიზაციაში coaching იერაქიულად შუა ფენას ეხებოდა, გერმანიაში მხოლოდ დიდ საწარმოში TOP-Management იყენებდა. Coach კი წონასწორობის დაცვის ფუნქციას ატარებდა. ანუ რაც უფრო მაღალ თანამდებობას იკავებს პირი, უფრო ნაკლებ პირდაპირ უკუკავშირსა და კრიტიკას იღებს.  

90 იანი წლებიდან გერმანიაში უკვე ყველა საფეხურზე გამოიყენებოდა, რამაც კიდევ უფრო გააფართოვა coaching ფუნქიები. წარმოიშვა ე.წ ტრენინგის ფორმები: Projekt-Coaching, EDV-Coaching, Astrologie-Coaching, Lifestyle-Coaching, Dance-Coaching.  

მაინც რა არის Coaching?  

 თავად პროცესი, Coaching არის ეფექტური, დროისდამზოგველი, პირდაპირი, მიზანზე ორიენტებული, პირადული, ექსკლუზიური, მიღწევაზე ორიენტებული და „თარგზე გამოჭრილი“, ეს კი ადამიანს ბევრის შესაძლებლობას აძლევს. პროცესის მიმდინარეობისას ყველაზე მთავარი  ნდობის ფაქტორი და კონფიდენციალურობის გარანტიაა. მიღწეულ შედეგზე, ან წარუმატებლობაზე coachee (იგივე კლიენტი) თავად იღებს პასუხისმგებლობას (სხვას არ გადააბრალებს, როგორც მიჩვეულები ვართ). პროცესში კიდევ რამდენიმე ფაქტორია აღსანიშნი: coach და coachee თანაბარი პოზიციიდან უნდა აღიქვამდნენ ერთმანეთს და ეს ურთიერთობა განასხვავებს Coaching-ს თერაპიისგან, ტრენინგისა და რჩევისგან. მთელი პროცესი სწორი გზის ჩვენებასავითაა, ადამიანს ასწავლის მიზნის მიღწევისთვის რა მეთოდები უნდა გამოიყენოს, თავად აირჩიოს - რა სჯობია და, შესაბამისად, შედეგზეც აიღოს პასუხისმგებლობა. Coaching-ს   ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი როლი უჭირავს ორგანიზაციულ განვითარებაში.

პროცესი 5 ფაზისგან შედგება. გაცნობის ფაზას მოსდევს, შეთანხმების, კონტრაქტის ფაზა. კონტრაქტი არის ბილატერალური და სამკუთხა კონტრაქტები. ანუ კონტრაქტი იდება პიროვნებასა და Coach-ს შორის. ამავდროულად შესაძლებელია კონტრაქტი არსებობდეს  Coach სა და დამსაქმებელს შორის. თუმცა მნიშვნელოვანი Coachee-სთან გაფორმებული კონტრაქტია. ვინაიდან, აქ ხდება მიზნების დასახელება, რაზეც ადამიანს მუშაობა სჭირდება, პრობლემა აქვს (თავად ასახელებს). განისაზღვრება შეხვედრების რაოდენობა და ამის შემდეგ იწყება სამუშაო ფაზა (რამდენიმე შეხვერა). დასასულის ფაზა, სადაც მნიშვნელოვანია კლიენტმა შეაჯამოს მიღწეული შედეგები. ბოლო, მე-5 ფაზა კი  ევალუაციის ფაზაა, როდესაც თავად კლიენტი აფასებს coach-ს, coaching-ის პროცესს.  

  ის მეთოდები, რომლებიც მიზნის ჩამოყალიბება დასახვისთვის გამოიყენება საჭიროა ყოველდღიურობისთვის. მაგალითად: „მე სიგარეტს აღარ მოვწევ“ მიზნის არასწორი ფორმულირებაა. წინადადებას აუცილებლად უნდა ჰქონდეს პოზიტიური  ფორმულირება. ჩვენს გონებას არ შეუძლია ნეგატიური სიტყვების დაფიქსირება“ არაცნოებიერად ეს ასე ჟღერს „მე სიგარეტს მოვწევ“. ე.ი. ნებისმიერ მიზანს ფუქნქცია რომ სევძინოთ ამოსავალი მისი პოზიტიური ფორმულირება ხდება.   ამას გარდა, მიზნის დეფინირების  ოქროს წესიც არსებობს ე.წ. smart. ანუ მიზანი უნდა იყოს მარტივი, გაზომვადი, მიღწევადი, რეალური, დროში შეზღუდული.  

ვის შეუძლია იყოს coach?  

ბევრი რამ რაც Coaching-ის პროცესში გამოიყენება, ეხება Coaching პიონერებისგან უკვე არსებული გამოცდილების გადაცემას.  Coach-ის როგორც პროფესიის აღიარებსთვის ერთმანეთს უპირისპირდებასაკითხები -  მოდელები არის თუ არა მეცნიერულად დამტკიცებული, ან რომელი მეთოდებისა და ჩვენებები სტატისტიკურად დამტკიცებაა შესაზლებელი?! Coaching არ არის პროფესიული პროცესის აღწერა. ყველას შეუძლია Coach-ად იწოდებოდეს, სულ ერთია, რა კვალიფიკაცია აქვს. ამჟამად   Coach-ის პროფესიული და კვალიფიკაციური სტანდატის პასუხისმგებლობები მოიცავს პიროვნულ  შესაძლებლობებსა და საკუთარ უნარებს, პიროვნულ საზღვრებს.

გვჭირდება საქართველოში  Coach-ები?  

და ვინაიდან “ქართველს აკლია დაჟინებითი მისწრაფება, ერთხელ დასახული მიზნის განხორციელებისაკენ“ იქნებ უკვე არსებობს წამალი და მას Coaching ჰქვია?!